11 januari 2018 12:28

In 2018 is het kortebaancircus te gast in 27 verschillende kortebaanplaatsen. De afgelopen decennia werd er echter in ruim honderd verschillende dorpen en steden gekoerst. In de rubriek ‘De vergeten kortebaan’ duiken we de historie in en gaan we op zoek naar de plekken waar ooit de beste sprinters van Nederland door de straten denderden. In deel 11: Leiden.

De datum 3 oktober staat in de agenda’s van alle Leidenaars met een dikke stift omcirkeld. Op die dag in 1574 verjoegen de Watergeuzen de Spaanse bezetter en werd Leiden, dat zwaar leed onder de pest en een hongersnood, ontzet. Die bevrijding wordt tot op de dag van vandaag uitgebreid gevierd. Talloze podia met livemuziek, een enorme kermis, een taptoe, een uitgebreide optocht; de stad staat de gehele dag (en nacht) op zijn kop.

Amateurs

De kortebaansport maakte tijdens de jaren ’50 verschillende keren deel uit van het feest. Het Levendaal (foto), tussen de Kraaierstraat en het Plantsoen en vlak naast het parkoers waar in 1978 de (na afloop geannuleerde) proloog van de Tour de France van dat jaar werd verreden, was vier keer het decor van een draverij. De eerste keer, in 1951, betrof het een draverij onder de man. Deze wedstrijd was een demonstratie met welwillende amateurs. Achttien deelnemers verschenen aan de start, met het paard Nelie met H.van Rijn als de uiteindelijke winnaar.

Een journalist van de Leidse Courant was niet erg onder de indruk. Een dag na de koers schreef hij: “Qua sport achten wij deze draverij minder geslaagd, al zullen tal van toeschouwers er wel plezier aan beleefd hebben. Veel spanning zat er over het algemeen niet in en er werd door de deelnemers dikwerf meer gegaloppeerd dan gedraafd.”

Allouez

Desondanks laat de ‘3 October Vereeniging’ zich niet uit het veld slaan. Voor de editie van 1952 worden de zeven beste paarden van dat seizoen uitgenodigd. Op basis van zijn prestaties behoort Allouez niet tot de toppers van de jaargang, maar mag toch als achtste deelnemer meedoen. De dan negentienjarige geweldenaar verkeert in de nadagen van zijn loopbaan en eigenaar en pikeur Jan de Vlieger kondigt voor de koers zelfs aan dat Allouez in Leiden voor de laatste keer in actie komt. Dat doet de aanwezige pikeurs besluiten er een heuse show van te maken. Niet gehinderd door de belangen van de toeschouwers bij de totalisator, deze was geen enkele keer in Leiden aanwezig, wordt het prijzengeld onderling verdeeld en krijgt Allouez een schitterend afscheid. De ‘Reus van de Haarlemmermeer’ wint zijn 49ste en laatste kortebaan en besluit zijn kortebaanloopbaan, die in 1939 begon, na 189 starts. Miss A (Jan van Leeuwen jr.) finisht als tweede, voor O Nelly Zora (Jan Wagenaar sr.) en O Marijke (Guus Knijnenburg).

De Leidse Courant, die over deze editie beduidend positiever berichtte dan over die van een jaar eerder, schrijft over een unieke afsluiting van de koers. “Tot slot van dit paardensportfeest nog een apotheose, zoals wellicht nimmer in Nederland te zien is geweest: de vier winnaars gingen allen tegelijk over de baan en na een strijd van begin tot einde eindigde ook hier Allouez als eerste. Een roemrijke paardensportloopbaan werd hiermede afgesloten.”

Vroeg uit de veren

Ondanks het succes wordt pas drie jaar later opnieuw een kortebaan georganiseerd. Deelnemers en bezoekers moeten overigens voor alle edities vroeg uit de veren, want elke keer valt om half negen ’s ochtends de eerste start. Tijdens het seizoen van 1955 staat O Marijke ver boven de concurrentie. De merrie verschijnt dat seizoen vijftien keer aan de start en boekt daarin tien zeges. De combinatie met Guus Knijnenburg op de sulky wint in Nieuw Vennep, Voorschoten, Stompwijk, Heemskerk, Warmond, Purmerend en Enkhuizen. Ook in Leiden is ze de beste. O Nelly Zora finisht, nu met Jan Wagenaar jr. op de sulky, net zoals in 1951 als tweede. Nol Heskes eindigt met z’n twee deelnemers Partout en Nederlands kampioen Surprise G op de respectievelijk derde en vierde plaats.

Een dag later wint O Marijke ook in Sint Maartensbrug, om zes dagen later ook de laatste kortebaan van het seizoen in ’t Zand te winnen. Daarmee brengt Guus Knijnenburg zijn aantal overwinningen dat seizoen op twaalf. Naast O Marijke wint hij dat seizoen ook met Thea Cornelia in Santpoort en Medemblik. Het is het beste seizoen ooit van Knijnenburg op de kortebaan.

Waar Guus Knijnenburg het seizoen van 1955 domineerde, is Jan Wagenaar jr. in 1958 de baas op de kortebaan. Hij wint dat seizoen acht keer met Ronny Zora en twee keer met Vlaamsche Gaai S. Ook in Leiden deelt stal Wagenaar de lakens uit. ‘De Maestro’ haalt met z’n beide paarden de finale. Zelf blijft hij achter Ronny Zora; Ria Kitty geeft hij over aan z’n vader. De finale krijgt een toch wel verrassende wending, want niet Ronny Zora, die overigens met een maximale starthandicap van twintig meter start, wint de koers, maar Ria Kitty, die in Leiden in actie komt vanaf 315 meter. Thea Cornelia met Guus Knijnenburg finisht als derde, voor Quirinus met Jan van Dooyeweerd.

Erelijst Leiden

1952	Allouez	Jan de Vlieger
1955	O Marijke	Guus Knijnenburg
1958	Ria Kitty	Jan Wagenaar jr./Jan Wagenaar sr.